Για τον Ιερό ναό Αγ. Βαρβάρας Χαλκίδας

Για τον Ιερό ναό Αγ. Βαρβάρας Χαλκίδας  Κατά τη διάρκεια των εργασιών κατεδάφισης των τειχών μεταξύ Άνω (ή Πύλης του Χριστού, που βρισκόταν στην συμβολή των οδών Φαβιέρου και Παπαναστασίου 126) και Κάτω Πύλης (περίπου στο ύψος του Ξενοδοχείου “Παλίρροια”) του φρουρίου, το 1887, βρέθηκαν ίχνη παλαιοβυζαντινού (;) ναΐσκου “και εκ των αγιογραφιών κυρίως ανεκαλύφθη ότι ετιμάτο επ’ ονόματι της Αγ. Βαρβάρας” (εφημ. “Παλίρροια” φλ. της 5 Δεκεμβρίου 1898). Μάλιστα, από το ίδιο φύλλο πληροφορούμαστε και ο ευσεβής λαός της Χαλκίδας σπεύσας εκκαθάρι- σε το μέρος αυτό, κήρον δε και λίβανον προσφέρει πάντε κα ιδία κατά την μνήμην της Αγίας, ως η χθεσινή (4η Δεκεμβρίου), όπου κατά εκατοντάδες προσήρχοντο οι προσκυνηταί. Προς την Αγίαν και διώκτριαν παντός κακού και ιδίως της ευλογιάς, πολλαί ανεπέφθησαν δεήσεις (ο Ελευθ. Ιωαννίδης, Η Χαλκίδα και οι δρόμοι της ανάτυπο απ’ τον ΙΣΤ, 1970 τόμο του Α.Ε.Μ., 74 σημειώνει ότι η νόσος ευλογιά είχε πλήξει βαρύτατα την πόλη από το τέλος του 1896 μέχρι και των μέσων του 1887” η οποία, σύμφωνα με τα Πρακτικά το Δημοτικού Συμβουλίου Χαλκιδέων την 10ης Νοεμβρίου 1896” λαβούσα διαστάσεις καταπληκτικάς, φέρουσα χαρακτήρα κακοή- θη, καθόσον και θάνατοι συνέβησαν πλείονες των συνήθων”). Κατόπιν αιτήσεως των κατοίκων της περιοχής εκδόθηκε η υπ’ αριθμ. 143/13ης Μαρτίου 1897 απόφα- ση του Δημοτ. Συμβουλίου που χορηγούσε άδεια ανέγερσης ναίσκου”. Στην τοιχοποιΐα του σημερινού ναού, γράφει ο Δημ. Τριανταφυλλόπουλος “έχει γίνει αφειδής χρήση δόμων από παλαιότερα κτίσματα, ίσως και παλαιοχριστια- νικά (προφανώς μεταφερμένοι, οι περισσότεροι, από την αρχαία Χαλκίδα, στους πρόποδες του Βαθροβουνίου - ή ακόμα και από το ναό του Διός που ορισμένοι μελε- τητές τον τοποθετούν στο χώρο του Κάστρου είτε κοντά στην Αγ. Βαρβάρα”. Χριστιανική και Μεσαιωνική Χαλκίδα: ανασκόπηση της νεώτερης αρχαιολογι- κής έρευνας, Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου “Η πόλη της Χαλκίδας”, Αθήνα (Εταιρεία Ευβοϊκών Σπουδών - Τμήμα Χαλκίδας) 1990, 187• Π. Καλλιγάς, Η αρχαία πόλη της Χαλκίδας, 2, περ. Αρχαιολογία, τχ. 4 (Αυγ. 1982), 55 Αδ. Σάμψων, Συμβολή στην τοπογραφία της Αρχαίας Χαλκίδας, Χαλκίδα 1976, 17). Ο Ελευθ. Ιωαννίδης (ό.π.) παραθέτει ότι “εις την περιοχήν την πλατείας, όπως εξάγεται από παλαιόν συμβόλαιο, υπήρχε και Οθωμανικό τέμενος (τζαμί) που είχε το όνομα Φιλιογλού τζαμί’ (βλ. και Αντ. Παύλου, Σελίδες από τη νεότερη Ιστορία της Χαλκίδας (1833 - 1944), Χαλκίδα (έκδοση Δήμου Χαλκιδέων) 1994, 19- 22). Ο Θ. Θεοχάρης θεωρεί ότι στην οχυρωματική δραστηριότητα των Τούρκων κατακτητών της Χαλκίδας “εχρησιμοποιήθη ως οικοδομικό υλικό και ο ναός της Αγ. Βαρβάρας, τμήμα του οποίου ενετειχίσθη εις το φρουριακό συγκρότημα” (Η εκκλησία της Αγ. Βαρβάρας Αναδρομή με τον Θ. Θεοχάρη, εφ. ‘Προοδ. Εύβοια”, αρ. φλ. 232/2 Αυγ. 1979, 2). Οι εργασίες εξωραισμού του χώρου της πλατείας και αναστήλωσης του ναού ησαν μακροχρόνιες (ως το 1930). Ανατρέχω στα γεμάτα αναμνήσεις κείμενα του Κώστα Κυριακούλη (Η Αγία Βαρβάρα, εφ. Προοδ. Εύβοια”, αρ. φλ. 233/23 Αύγ. 1979, 2,3): “Την εποχή εκείνη (γύρω στα 1910) παρά την κεντρική της θέση κοντά στο παζάρι και δίπλα στο “μεγάλο δρόμο”, έτσι λέγαμε τότε τη λεωφόρο Βενιζέλου, θεωρούνταν απόμερη. Γύρω από το συμπαθητικό εκκλησάκι (...) ο χώρος παρέμεινε αδιαμόρφωτος, μιά σκέτη αλάνα. Γύρω-γύρω λίγα σπίτια (...). Η υπόλοιπη γύρω περιοχή καταλαμβάνονταν από οικόπεδα με κανένα χαμόι στο βάθος, κι από μάντρες - που στεγάζανε κάθε καρυδιάς καρύδι, συρφετός που έδωσε και την ελαφρώς κακόφημη ατμόσφαιρα στην περιοχή”. Τα θεμέλια του παλαιότερου νάρθηκα σώζονταν μέχρι τα 1959 - 1960 και αποτελούσαν την πρόσβαση του κυρίως ναού καθώς βρίσκονταν ελαφρά υπερυψωμένα. Ο Κ. Κυριακούλης σημειώνει “Την εποχή εκείνη θέλοντας οι παπάδες να μεγαλώσουν την εκκλησία (...) με την άδεια ενός ρέκτη Νομάρχη δόθηκε η άδεια επεκτάσεως προς τη δυτική πευρά. Του νάρθηκα τα θεμέλια ανασκάφτηκαν για να γίνει ... υπόγειο (1) σβήνοντας έτσι κάθε ιστορική και αρχαιολογική μαρτυρία”. Ο λόγος του Κυριακούλη, μοναδικό χρονικό της αλλοίωσης για να μη χρησιμοποιήσω της λέξη “καταστροφή”), είναι συνταρακτικός: “Η θεώρατη μουργιά στη Βορειοανατολική γωνιά κόπηκε, μαζί με την μπουκαμβίλια που σκέπαζε όλη την πλευρά το ιερού (...). Το όμορφο καμπαναριό με την αψίδα της εισόδου ήσαν πολύ πετυχημένα. Ατυχώς όμως τότε ξύπνησε το εξωραιστικό δαιμόνιο των Επιτροπών. Απ’ έξω δεξιά και αριστερά, μπήκαν δύο κακόγουστα φανάρια “Βυζαντινά” μαθές. Το σεμνό ξύλινο και ασπροβαμένο τέμπλο αντικαταστάθηκε από ένα φαμφαρόνικο χρυσοποίκιλο που το ‘φτιαξαν τόσο μεγάλο (!) που δεν το χώραγε η εκκλησία και αναγκάστηκαν ... να κόψουν τις πλαινές πόρτες (...). Μαζί με το τέμπλο (που πετάχτηκε) την ίδια τύχη είχαν και δύο λεπτοί κίονες που σώζονταν απο τον παλιό ναό ακουμπισμένοι πίσω από το ιερό. Και τους οποίους μόλις πρόλαβα και τους περιμάζεψα πριν τους σκεπάσει το μπετόν. Και δεν φτάνουν αυτά. ‘Ηρθε η εξωτερική προσθήκη με το ελλενίτ (!) για αύξηση του χώρου και τις καφασωτές σιδεριές στα παράθυρα (...). Με επιστέγασμα πάνω στον μολυβδοσκέπαστο τρούλλο εκείνο το ανεκδιήγητο κατασκεύασμα του φωτεινού σταρού που σου θύμιζε ιζάρια!... (βλέπε και σχόλιο του Δημ. Δεμερτζή, εφημ. “Προοδ. Εύβοια” αρ. φλ. 23 1/26 Ιουλίου 1979).