Οι εγκαταλειμμένοι βιομηχανικοί χώροι, τούτη την ώρα, ρημάζουν σ’ ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Έχοντας επιτελέσει την αποστολή τους μέσα στο χρόνο (στο παρελθόν, σωστότερα) επιβάλλουν την αρχιτεκτονική τους παρουσία στο παρόν. Χτισμένοι κάποιες φορές στις παρυφές των πόλεων, αγκαλιάστηκαν από τις ξέφρενες πολεοδομικές ανάγκες της εποχής και βρέθηκαν στην καρδιά τους. Αν απομεινάρια του παρελθόντος, έχουν την δυνατότητα να γεφυρώνουν τη χρονική ασυνέχεια που κουβαλά μαζί της η ανθρώπινη λήθη.
αίος για τη Χαλκίδα – αυτός των πρώτων σκιρτημάτων της Βιομηχανίας (…) Η έρευνα του τομέα θα φωτίσει θαυμάσια τον τόπο και τους ανθρώπους. Πολύτιμη στην αυτογνωσία μας και σπουδαίο στήριγμα της τοπικής ιστορίας» σημειώνει η «Προοδ. Εύβοια» (αρ. φλ. 848/12.11.95,5). Τούτη η θέση προβάλει σήμερα που πληθαίνουν οι φωνές για την επαναχρησιμοποίηση αυτών των ξεχασμένων χώρων για λειτουργικές χρήσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας (υπάρχουν – άλλωστε – συγκεκριμένα παραδείγματα). Ερειπιολατρεία ή Βιομηχανική αρχαιολογία; Πρόκληση της μνήμης ή παρενόχληση της λήθης; Στην Χαλκίδα, τα πρώτα βήματα, της βιομηχανίας της, βλέπονται μόνο μέσα απ’ το ρομαντικό τους χαρακτήρα. Απ’ την ακμή της, στις μέρες μας, δεν υπάρχουν παρά μόνο εγκαταλειμμένα κτίρια που καταρρέουν, σκουριασμένες εγκαταστάσεις και αδιαφορία. Εκεί που ο μόχθος δημιούργησε την ανάπτυξη, την ευτυχία, επικρατεί το βασίλειο των τρωκτικών. Η ακμή αποδείχθηκε προσωρινή οι ιδιοκτήτες τους, που νομίζονταν πανίσχυροι, πτώχευσαν, πέθαναν….. Αρχεία των βιομηχανιών, αρχιτεκτονικά σχέδια, φωτογραφίες εποχής αλλά και γραπτές ή προφορικές μαρτυρίες, αποτελούν την πρώτη «ύλη» μιας κληρονομιάς επιπρόσθετα πολιτιστικής. Πιστεύω ότι σκοπός δεν είναι μόνο η καταγραφή. Ο στόχος δεν είναι η ανάδειξη των χώρων αυτών σε μουσειακούς. Προσπάθειες – σωστικές – ερειπωμένων βιομηχανιών σ’ όλη την Ελλάδα δείχνουν πως η διατήρηση τους και η επαναχρησιμοποίηση τους ανοίγει διάλογο ανάμεσα στο παλιό και το νέο. Μια μικρή καταγραφή λοιπόν, αρχικά. Καθαρά βιομηχανική περιοχή, στις αρχές του αιώνα, ήταν εκείνη του Αγίου Στεφάνου. Στα 1912 χτίστηκε το πυρηνελαιουργείο Κιαπέκου –Καρακώστα. Σε σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε να σταθεροποιήσει τις δραστηριότητες του και να προχωρήσει σε εξαγωγές σαπουνιών στην Αίγυπτο, Αμερική, κι αλλού. Γράφει η Κλεοπάτρα Λυμπέρη: « Από τους 50 ανθρώπους που δούλευαν στο εργοστάσιο οι περισσότεροι ήταν πρόσφυγες» (Γειτονιές της Χαλκίδας, Χαλκίδα 1989,117). Ήταν η εποχή που ο Μ ι κ ρ α σ ι α τ ι κ ό ς Ε λ λ η ν ι σ μ ό ς κυνηγημένες απ’ την κοιτίδα του, πλημμύρησε και τη Χαλκίδα…. Στην ίδια περιοχή υπήρχαν επίσης και πυρηνελαιουργείο του Γεωργιάδη, το ρετσινάδικο του Κόντη, το οινοπνευματοποιείο «Αρεθούσα» (χτίστηκε στα 1882 και ανήκε στους, καρυστινούς στην καταγωγή, αδελφούς Ζάχου που διατηρούσαν αλευρόμυλο κοντά στη Σχολή Πεζικού). Η «Αρεθούσα» δεν λειτούργησε πολλά χρόνια. Ήταν η περίοδος που οι αμπελώνες της περιοχής είχαν προσβληθεί από αρρώστιες. Έτσι, αφού δεν υπήρχε η πρώτη ύλη, το εργοστάσιο έκλεισε. Το 1924, το εργοστάσιο στέγασε ένα τμήμα απ’ τους ταλαιπωρημένους πρόσφυγες. Στη διάρκεια της κατοχής, οι Ιταλοί μετέτρεψαν το εργοστάσιο σε σταύλο. Κατόπιν αγοράστηκε απ’ την «Οινοπνευματοποιεία Πειραιώς» και λειτούργησε. Έκλεισε οριστικά στα 1980. Όλο το κτίριο είναι κατασκευασμένο από τούβλο πορσελάνης με παρεμβολές σιδερένιων στηριγμάτων (σε σχήματα 5) για να αυξηθεί το όριο αντοχής του κτιρίου. Στην κεντρική τριόρωφη σάλα ξεχωρίζουν ακόμα τα κεφαλαία γράμματα της επιγραφής: ΠΟΤΟΠΟΙΕΙΟΝ - ΑΡΕΘΟΥΣΑ – ΠΑΓΟΠΟΙΕΙΟΝ. Στην καμινάδα της «Αρεθούσας» ανέβηκε ο Παπαβασιλείου, συνδικαλιστική φυσιογνωμία των χρόνων εκείνων της χαλκιδεϊκής βιομηχανικής άνοιξης και ύψωσε την κόκκινη σημαία! Λέγεται, ότι κατεβαίνονταν αφαιρούσε, ένα – ένα, στηρίγματα που επιτρέπανε την ανάβαση και έτσι στάθηκε αδύνατο να κατεβάσουν τη σημαία. Έτσι «οι φρουροί του νόμου και της τάξης άρχισαν να …. Την πυροβολούν για να τη «ρίξουν». Λέγεται ότι έμεινε εκεί για πολύ» («Προοδ. Εύβοια», ο.π.) Νωρίτερα, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, έπαψε να λειτουργεί η Ανώνυμη Βιομηχανική Εταιρεία Νημάτων – Αλεύρων, η γνωστή ΑΒΕΝΑ. Τότε γκρεμίστηκα το κτίριο που τη στέγαζε, εντυπωσιακό στην όψη.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΥΛΟΥ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου