Σχόλιο σε πανηγύρι στα χωριά της Βόρειας Εύβοιας

Σχόλιο σε πανηγύρι στα χωριά της Βόρειας Εύβοιας των περασμένων δεκαετιών του 19ου αιώνα (Από τις αγροτικές επιστολές του Δροσίνη)  Μια σημαντική εκδήλωση, εξωστρεφής αλλά και με σταθερό κέντρο της πάντα ένα ναό ,είναι το θρησκευτικό πανηγύρι, που τελείται την ημέρα της γιορτής του αγίου, στο όνομα του οποίου είναι αφιερωμένη η Εκκλησία. Γενικά στο πανηγύρι (Μ. Γ. Μερακλής, Ελληνική Λαογραφία, 2 (΄Ηθη και Έθιμα), Αθήνα (Οδυσσέας) 1986, 142 παρατηρούμε ξανά το συμμιγή εκείνο χαρακτήρα θρησκευτικών, καταρχήν, εκδηλώσεων, που μεταβάλλονται σε κοινωνικές, οικονομικές, ψυχαγωγικές εκδηλώσεις, ενώ δεν παύει να αναγνωρίζεται, το αρχικό ιδεολογικό τους στοιχείο, καθοριστικό μάλιστα”. Ο ίδιος ορισμός που υπάρχει για την αγορά (τόπος συγκέντρωσης του παραγωγού, του εμπόρου και του καταναλωτή), καλύπτει και την εμποροπανήγυρη (ή απλώς πανηγύρι ή παζάρι (Ν. Γ. Λέκκα, Αγοραί, εμποροπανηγύρεις, εκθέσεις, Αθήναι 1934, 28). Αξιοπερίεργη είναι η εξέλιξη της λέξης παζάρι. Χρησιμοποιήθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας για να δηλώσει τα μεγάλα λαϊκά πανηγύρια. Ο Π. Ι. Καμηλάκης. (Η εμποροπανήγυρη των Φαρσάλων. Ιστορική εξέλιξη - Εθνολογική θεώρηση, Θεσσαλικά Χρονικά, τόμ. 13 (1980), 98) σημειώνει ότι «το πανηγύρι λεγόταν και «Παναιάπαζάρ» γιατί γινόταν στις 15 Αυγούστου» Στα χωριά διατηρείται σε αρκετές περιπτώσεις η ονομασία παζάρι., αλλά σε φανερή, κατευθείαν και χρονικά αδιάσπαστη προέλευση από το παρελθόν. Σήμερα (Μ. Γ. Μερακλής, Ελληνική Λαογραφία, 1 (Κοινωνική συγκρότηση), Αθήνα (Οδυσσέας) 1984, 134) χρησιμοποιείται για αναλόγου περιεχομένου εκθέσεις, έκτακτες ή και μόνιμες, αλλά πάντα με έκδηλο αστικό χαρακτήρα. Φαίνεται πως τον 17ο και 18ο αιώνα ακμάσανε, μέσα κι έξω από τήν Οθωμανική αυτοκρατορία, πολλά παζάρια. Πολλά διατηρήθηκαν και κατά τη διάρκεια του Ι9ου αιώνα, όπως και στον αιώνα μας, δεδομένου ότι εξακολούθησαν - και εξακολουθούν - να ικανοποιούν οικονομικές ανάγκες του πληθυσμού της υπαίθρου. Με το πανηγύρι «γινόταν δυνατή η πρόσκαιρη συγκέντρωση αγαθών και η επίτευξη ενός ύψους ανταλλαγών που, με το σύστημα της διακίνησης της εποχής και την αργή κυκλοφορία του χρήματος, ήταν απραγματοποίητη με μόνο το μέσο της διαρκούς αγοράς. Η χρονική διάταξη των πανηγυριών μέσα στο σύστημα επικοινωνίας διασφάλιζε τη δημιουργία μιας μορφής αλυσιδωτών αγορών στις οποίες μπορούσε να μετέχει ο ίδιος ο έμπορος». (Σπ. Ασδραχάς, Ελληνική κοινωνία και Οικονομία τον ιη’ και ιθ αι. (Υποθέσεις και προσεγγίσεις), Αθήνα (Ερμής) 1988, 34-35). Η σχετική με τα ευβοϊκά πανηγύρια βιβλιογραφία είναι σχεδόν ανύπαρκτη επισημαίνει ο Σπ. Κοκκίνης, ο οποίος αναδημοσιεύει και σχολιάζει την περιγραφή του πανηγυριού στην Αγία Θέκλα Αυλωναρίου, όπως δημοσιεύτηκε στον «Εύριπο» του 1866 (Περί εμποροπανηγύρεων, Ευβοϊκό Ημερολόγιο, 1 (1989) 46-48). Το κείμενο που ακολουθεί είναι από τις «Αγροτικές Επιστολές» του Γ. Δροσίνη (γ’ έκδοση, 60-61). ο Δροσίνης, από το σύνολο των στοιχείων που χαρακτηρίζουν ένα θρησκευτικό πανηγύρι στη βόρεια Εύβοια, δίνει προτεραιότητα σε οξύτατα κοινωνικά προβλήματα του καιρού του (τελευταίες δυο δεκαετίες του Ι9ου αιώνα. Η α’ έκδοση των «Αγροτικών Επιστολών» έγινε στα 1882. Βλέπε και Αντ. Παύλου, Σημειώματα για την Εύβοια του Ι9ου αιώνα, Ευβοϊκό ημερολόγιο, 2 (1990. 69-70). «Εάν εις όλα τα χωρία της Β. Εύβοιας τελούνται πανηγύρεις επί της εορτής των εκκλησιών αυτών, ούτε λόγος ευσεβείας, ούτε σκοπός εμπορίου υπάρχει - αλλά... κυρίως πείνα... και οι συρρέοντες εις πάσαν πανήγυριν χωρικοί δεν είναι ουδ’ ευσεβείς, ουδ’ έμποροι, αλλά μόνον άνθρωποι πεινασμένοι! Και αυτοί οι μάλλον ευπορούντες των χωρικών δύνανται να μεταλάβωσι των αχράντων μυστηρίων απόταν θελήσωσι, καθόσον είναι παρασκευασμένοι πάντοτε προς τούτο δια της καθημερινής αυτών νηστείας. Και αυτή η του ελαίου χρήσις είναι λίαν μεμετρημένη. Εάν δ’ ερωτήση τις περί κρέατος, θα μάθη ότι υπάρχουσιν οικογένειαι μη γευθείσαι εν των οίκων αυτών τούτου από της περυσινής πανηγύρεως. Αι πανηγύρεις, λοιπόν είναι πράγματι βαρυσήμαντοι εορταί, διότι καθ’ αυτάς πάσαι ανεξαιρέτως αι του πανηγυρίζοντος χωρίου οικογένειαι θα σφάξωσι γίδα ή βετούλι (νεογέννητος τράγος), των οποίων θα μετάσχωσι και οι συρρέοντες εκ γειτονικών χωρίων αγρόται - άνευ εγγράφων ή προφορικών προσκλήσεων, εννοείται. Γίνεται δε τούτο εις πάντα τα χωρία κατ’ εναλλαγήν και τρόπον τινα αυτοδικαίως δια τους ξένους, και αναποφεύκτως δια τους οικοδεσπότας. Κατά μέσον όρον ο πτωχότερος αγρότης εξοδεύει την ημέραν της εις το χωρίον πανηγύρεως περί τας 50 δραχμάς, ποσόν κολοσσιαίον δι’ αυτόν».