Ωραιός ή Ωρεός

Ωραιός ή Ωρεός

                

                                                                             Αμαλία Καραπασχαλίδου

                                                                            Αρχαιολόγος

                                                                                   Έργα και ημέρες Βορείου Εύβοιας-Χαλκίδα 2008

Κωμόπολη της Β. Εύβοιας και επίνειο της Ιστιαίας. Πολλές και αμφιλεγόμενες οι απόψεις για την ακριβή θέση της κατά την αρχαιότητα καθώς και για την σχέση της με την Ιστιαία.

Κατά μια άποψη Ιστιαία και Ωρεός αποτελούσαν μια πόλη, η οποία αρχικά ονομαζόταν Ιστιαία και στη συνέχεια Ωρεός. Κατά τον Στράβωνα όταν οι Περραιβοί της Θεσσαλικής Ιστιαιώτιδας διώχθηκαν από τους Λαπίθες πήγαν από την Βοιωτία στην Εύβοια, όπου ίδρυσαν την Ιστιαία, ενώ στο ύψωμα του Κηναίου ίδρυσαν την ακρόπολη τους που ονόμασαν Ωρεό από το όνομα του Ωρεού γιου του Υριέα (ή Ποσειδώνα) και της Ευρυάλης. Ο Υριέας ήταν αδελφός της Ιστιαίας. Το όνομα αυτό σχετίζεται και με την γεωφυσική διαμόρφωση της περιοχής (όρος). Η θέση επελέγη σκόπιμα, γιατί εξασφάλιζε ασφάλεια.

 

Κατά τον Α. Φουριώτη με τον καιρό έγινε ανεξάρτητη πόλη, από το όνομα της οποίας ονομάσθηκε Ωρεία (ορεινή) όλη η περιοχή. Όμως υπήρχε σχέση ανάμεσα στην Ιστιαία και τον Ωρεό. Αρχικά ο Ωρεός ήταν κτίσμα της Ιστιαίας και έφερε το όνομα του αδελφού της. Ο Θεόπομπος υποστηρίζει ότι πρόκειται για δύο χωριστές πόλεις και ότι ο Ωρεός ήταν Δήμος της Ιστιαίας, όπου ο Περικλής εγκατέστησε 2000 Αθηναίους κληρούχους, αφού κατέστρεψε την πόλη της Ιστιαίας λόγω του ότι αποστάτησε από την Αθηναϊκή συμμαχία.

Έτσι ο Ωρεός αντικατέστησε την Ιστιαία κατά τον Ε. Βρανόπουλο, γεγονός που προκάλεσε σύγχιση αργότερα και είχε σαν αποτέλεσμα να ταυτιστεί με την αρχαιότερη πόλη.

Ο Στράβων τοποθετεί την Ιστιαία κοντά στον Κάλλαντα ποταμό (σημ. Ξηριά), στους πρόποδες του Τελέθριου όρους, από το οποίο πηγάζει ο ποταμός. Ο Πτολεμαίος υποστηρίζει ότι το πλάτος της πόλης ήταν 38ο και το μήκος της 63ο.

Την πόλη αναφέρουν τόσο ο Δημοσθένης στον τρίτο Φιλιππικό και στον Περί Παραπρεσβείας, όσο και ο Πομπόνιος αλλά και ο Πλίνιος, ο οποίος κατατάσσει τον Ωρεό ανάμεσα στις επίσημες πόλεις του νησιού.

Ο Τ. Λίβιος μάλιστα λέει ότι η πόλη είχε διπλή ακρόπολη, που τα δύο μέρη της χωρίζονταν με πλάγιο τμήμα όπου ήταν το τείχος και η πόλη. Τα τείχη της μιας ακρόπολης ενίσχυαν το λιμάνι και με υπόγεια δίοδο επικοινωνούσαν με την ακτή. Κατά τον Λίβιο πάντα, εδώ έφθασαν ο αυτοκράτορας Ρωμανός και ο βασιλιάς Άτταλος. Από μαρτυρία του Στράβωνα πληροφορούμαστε για τον υπερπληθυσμό του Ωρεού, αλλά και για την σεισμικότητα της περιοχής. Εξαιτίας σεισμού έπεσαν επτακόσιες οικίες. Η πόλη του Ωρεού άκμασε μετά την καταστροφή της Ιστιαίας από τον Περικλή.

Στα Μακεδονικά χρόνια επικρατούσε αθλιότητα κατά τον Γουναρόπουλο. Οπότε οι Αθηναίοι μαζί με τους Χαλκιδείς και τους Μεγαρείς εξεστράτευσαν κατά του τυράννου του Ωρεού Φιλιστίδη τον οποίο είχε εγκαταστήσει ο Φίλιππος, τον φόνευσαν και ελευθέρωσαν τους κατοίκους. Το 378 π.Χ. κυρι­εύθηκε από τον Χαβρία, τον στρατηγό των Αθηναίων. Κατά τον Αριστοτέλη, όμως καταστράφηκε από τον δημοκρατικό Ηρακλεόδωρο, ο οποίος πήρε και την Αρχή. Μετά τα Μηδικά διεφώνησαν τα δύο αδέλφια για την επικράτηση, οπότε ο λαός διαιρέθηκε σε δύο φατρίες: των πλουσίων και των πενήτων. Τότε χορηγούσαν στους Αθηναίους ως σύνταξη πέντε τάλαντα. Το 480 π.Χ. τότε που εξεστράτευσε ο Ξέρξης στην Ελλάδα κατέστρεψε την Ιστιαία και όπως μαρτυρεί ο Ηρόδοτος έκαυσαν και διήρπασαν τη χώρα. Οι Περραβοί επίσης αφού κυρίεσαν, την Ιστιαία την κατέστρεψαν και τους κατοίκους τους οδήγησαν στη Θεσσαλία. Εκεί δε όπου σήμερα η επαρχία Τρικάλων ήταν η Ιστιαιώτις, αποικία της Ιστιαίας. Η άλλη ήταν η Ιστιαιομάχη (Ιστιαιέων μάχη). Αυτήν ίδρυσαν αφού νίκησαν τους κατοίκους της περιοχής. Από όλες τις Ευβοϊκές πόλεις η Σπάρτη άσκησε εξουσία μόνο στον Ωρεό, όπου έστειλε αρμοστές.

Όμως η διοίκηση των Σπαρτιατών ήταν παράνομη και πολύ κακή. Ο Πλούταρχος διηγείται τις ωμότητες και ανηθικότητες του αρμοστή Αριστοδήμου. Κατά τη διάρκεια της αρχής του Αγησιλάου στη Σπάρτη αρμοστής στον Ωρεό ήταν ο παιδεραστής Αλκέτας του οποίου η διακυβέρνηση ήταν κακή. Όπως αναφέρει ο Ξενοφών τότε οι Θηβαίοι κυρίευσαν τον Ωρεό, με αφορμή την έλλειψη σίτου, αφού η γη τους δεν είχε αποδώσει σοδειά για δύο χρόνια. Όταν για πρώτη φορά οι Ρωμαίοι πολέμησαν εναντίον της Μακεδονίας, οι Ωρείτες αντιμετώπισαν την λεηλασία των Αιτωλών. Την ίδια περίοδο οι Ρωμαίοι καθώς και ο Άτταλος πολιόρκησαν την πόλη δύο φορές. Το 207 π.Χ. αντιμετώπισε την επίθεση του Ζουλπικίου εξαιτίας προδοσίας, ενώ το 198 π.Χ. κατεστράφη από τον Ατίλιο.

Έκτοτε στο προσκήνιο είναι το Ξηροχώρι όπως υποστηρίζει Γουναρόπουλος.