Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

Η γυναίκα στην Εθνική Αντίσταση

«Θαυμάζω τις γυναίκες μας και στ΄ όνομά τους μνέω». Ο στίχος του Δ. Σολωμού γράφτηκε για τις «Ελεύθερες πολιορκημένες» Μεσολογγίτισσες, αλλά πολύ καλά θα ταίριαζε και για τις ηρωικές γυναικείες μορφές της Εθνικής Αντίστασης, γιατί κι αυτές επάξια κέρδισαν το θαυμασμό και το σεβασμό μας παίρνοντας μέρος σ΄ όλα τα μέτωπα του απελευθερωτικού αγώνα και γράφοντας

χρυσές σελίδες στην παγκόσμια αντιφασιστική ιστορία

Και να σκεφτεί κανείς πως μέχρι τότε – εκτός από κάποιες εξαιρέσεις -η Ελληνίδα ήταν παραγκωνισμένη, κατώτερο φύλο, περιορισμένη μόνο για το σπίτι, βουτηγμένη στην αγραμματοσύνη, χωρίς νομοθεσία ισότητας, χωρίς δικαίωμα ψήφου. Κι όμως, εκεί που δεν είχε καν λόγο στην κοινωνική ζωή, έγινε πρωταγωνίστρια πολιτικών γεγονότων κι άρχισε να διεκδικεί ότι της ανήκε.

Μ ε την κήρυξη του Ελληνο-Ιταλικού πολέμου οι γυναίκες συνέβαλαν σοβαρά στον παλλαϊκό ξεσηκωμό, στην ήττα των φασιστών εισβολέων του ΄40. Αντικατέστησαν τους άνδρες στην παραγωγή, εξασφάλισαν το ψωμί, τα φάρμακα, το ρουχισμό του

στρατού, μετέφεραν στην πλάτη τους οι γυναίκες της Πίνδου τα πολεμοφόδια εκεί που δεν έφταναν τα μεταγωγικά, πλαισίωναν στα μέτωπα όλες τις κινητές νοσοκομειακές μονάδες στρατού ως εθελόντριες νοσοκόμες και συνέβαλαν στη δημιουργία ανώτερου ηθικού στα στρατεύματά μας.

Στην κατοχή, όταν «ο θάνατος περπατούσε μες στη λάσπη» «κι όλα τα ΄σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» αναβιώνουν οι Μπουμπουλίνες και οι Σουλιώτισσες και με το παράδειγμά τους σπρώχνουν τις γυναίκες του λαού μας στη μαζική αντίσταση. Κι όταν αυτή πήρε οργανωτικό χαρακτήρα, μέσα από την πιο μαχητική οργάνωση, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, τον ΕΛΑΣ, την ΕΠΟΝ, η γυναίκα μεγαλουργεί. Στην ΕΑΜική Αντίσταση συναντιούνται οι εργάτριες και οι αγρότισσες, οι επιστημόνισσες και οι νοικοκυρές, οι μαθήτριες και οι σπουδάστριες, σ΄ ένα αντιστασιακό ποτάμι. Οι. γυναίκες αποτελούν το 45% του ΕΑΜ, το 80% της Εθνικής Αλληλεγγύης..

Απελευθερώνονται από τα κοινωνικά «ταμπού» που χρόνια τις κρατούσαν στο περιθώριο της πολιτικής ζωής, παίρνουν μέρος και προβάλλονται στην κοινωνική και πολιτική ζωή, αναπτύσσοντας πρωτόγνωρες γι αυτές πρωτοβουλίες και δραστηριότητες. Οργανώνουν, διοικούν και καθοδηγούν ολόκληρους τομείς του αγώνα. Οι γυναίκες οργανώνουν την περίθαλψη των τραυματιών. Των αρρώστων, των παιδιών. Οργανώνουν συσσίτια για τα πεινασμένα παιδιά που οι πατεράδες τους σκοτώθηκαν για την πατρίδα. Οι αγρότισσες δίνουν τη μάχη της σοδειάς θερίζοντας με το όπλο στην πλάτη και τροφοδοτώντας χιλιάδες πατριώτες. Γυναίκες αποτελούν τον βασικό κορμό διακίνησης του παράνομου τύπου. Οι διανοούμενες κι επιστημόνισσες συμβάλλουν στο γράψιμό του καθώς και στην έκδοση παράνομων γυναικείων εφημερίδων, όπως η «Ελεύθερη νέα» στην Αθήνα, «Η γυναίκα στη δράση»στον Πειραιά, «Η αγωνίστρια» στη Θεσσαλονίκη κ.α.. Παράλληλα συμβάλουν στο πολιτιστικό ξύπνημα της Ελληνίδας. Με μαθήματα για τις αναλφάβητες και τα παιδιά, με την εκλαΐκευση των σκοπών της Αντίστασης, με το καλλιτεχνικό και Λογοτεχνικό τους έργο το εμπνευσμένο από τον ίδιο τον αγώνα και τα ιδανικά της Εθνικής Ανεξαρτησίας. Από γυναίκα είναι γραμμένος και ο Ύμνος του ΕΛΑΣ, την ποιήτρια Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη.

Οι γυναίκες συμμετέχουν μαζικά και μαχητικά στις μεγάλες διαδηλώσεις κατά της επιστράτευσης, της τρομοκρατίας και των συλλήψεων. Ποιος θα ξεχάσει τη 16χρονη Επονίτισσα Παναγιώτα Σταθοπούλου ή την Κούλα Λίλη που έπεσαν από τις γερμανικές σφαίρες στις 22 Ιουλίου 1943 στο Παναθηναϊκό συλλαλητήριο ενάντια στη χιτλερική επιστράτευση;

Περίφημες και οι γυναικείες κάθοδοι (Χάσια Πίνδου – Τζουμέρκα Άρτας)από τα χωριά στις πόλεις με την απαίτηση να σταματήσει ο αποκλεισμός των χωριών και να δοθούν από τους συνεργάτες των γερμανών τρόφιμα και σαπούνι, γιατί ψώριασαν τα παιδιά τους, όπως ‘έλεγαν.

Οι γυναίκες παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην τροφοδοσία και μεταφορά πολεμοφοδίων στα ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ. Αλλά και οι ίδιες παίρνουν μέρος στον ένοπλο αγώνα ως αντάρτισσες και αξιωματικοί. Υπάρχουν και χωριστά τμήματα γυναικών, όπως η γυναικεία διμοιρία της 13ης Μεραρχίας, η γυναικεία διμοιρία της Καισαριανής με, επικεφαλής τη «Μάνα της Καισαριανής» Ευτυχία Μουρίκη. Υπάρχει έφιππη ομάδα γυναικών στην περιοχή Ζάρκου Τρικάλων που εκτελεί αποστολές του ΕΛΑΣ.

Όλες έδειξαν απαράμιλλο ηρωισμό. Από τις πιο γνωστές είναι η θρυλική «Θύελλα», που πολέμησε στη Ρούμελη και σκοτώθηκε στα Δεκεμβριανά, η Διαμάντω, που τη σκότωσαν οι γερμανοί στα 18της χρόνια αφού πρώτα τους πολέμησε μαζί με άλλες γυναίκες μέχρι το τελευταίο της βόλι στο μπλόκο της Κοκκινιάς, η Τιτίκα Παναγιωτίδου-Γκενλτή, που η φωτογραφία της έγινε γραμματόσημο κι έφερε το γύρο του κόσμου κι άλλες πολλές.

Εκατοντάδες τα ατομικά και μαζικά παραδείγματα ηρωισμού των γυναικών. Ο εχθρός τους «αναγνωρίζει» την ισοτιμία με τους άνδρες γι αυτό μαζικά συλλαμβάνονται και υποβάλλονται σε βασανιστήρια. Το χειμώνα του ΄43 100 γυναίκες γυμνές στο χιόνι βασανίζονται στη Μακρακώμη να ομολογήσουν τους υπεύθυνους των οργανώσεων. Λέξη δε βγαίνει.

Μέσα στο καμίνι της αντιστασιακής πάλης η γυναίκα ανοίγει νέους ορίζοντες στη σκέψη της. Συνειδητοποιεί τις δυνατότητες και ικανότητές της και γεμίζει αυτοπεποίθηση κι ενεργητικότητα. Συνειδητοποιεί την άνιση, ταπεινωτική κι αυταρχική τοποθέτηση της κοινωνίας των ανδρών απέναντί της κι έτσι σημειώνεται ένα ρήγμα στο παγιωμένο τέλμα των σχέσεων των δύο φύλων. Έτσι γεννιέται ένας νέος τύπος γυναίκας, της γυναίκας αγωνίστριας που παλεύει για λευτεριά και ισοτιμία, όπως προέβλεπε και το ολοκληρωμένο πρόγραμμα του ΕΑΜ.

Να τι γράφει μια ανώνυμη επονίτισσα στη εφημερίδα «Συναγωνίστρια» στις 30 Μάρτη 1944 με τίτλο «Η φωνή της γυναίκας»:

Πετώ από τα πόδια μου τα σίδερα

Που μούβαλε στην κούνια η κοινωνία

Και πολεμώ θεριά ανήμερα

Να διώξω της σκλαβιάς την τυραννία

Καινούρια Δέσπω ή Σουλιώτισσα

Στο νέο τον Τζαβέλα θα λαλήσω:

-Για δες! Τη γη με αίμα πότισα

γιατί διπλά δεσμά πάω να λύσω.

Κι αν θες γυναίκα όπως ΄ντίρεσε

Τίμια γυναίκα αληθινά ατόφια

Το φασισμό της ύπαρξής σου χτύπησε

Κι έλα να γίνουμε πιστά συντρόφια.

«Στον αμείλιχτον αυτόν αγώνα για ζωή ή θάνατο, η ελληνίδα πήρε μονάχη το δικαίωμα ισοτιμίας με τους άνδρες μπροστά στο θάνατο. Γι αυτό απαίτησε να εξισωθεί και στη ζωή».Αυτά τόνισαν στην Α΄ Εθνοσυνέλευση της Πανελλήνιας Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης οι γυναίκες εθνοσύμβουλοι Χρύσα Χατζηβασιλείου και Μαρία Σβώλου το 1944.

Με τις διατάξεις του ΠΕΕΑ περί ισονομίας των γυναικών κατά τη διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης η γυναίκα είδε το όραμά της να γίνεται πράξη.

Το σημερινό γυναικείο κίνημα οφείλει πολλά ως προς την ωριμότητά του στην κληρονομιά της Εθνικής Αντίστασης. Γιατί μέσα από την Εθνική Αντίσταση οι γυναίκες έδειξαν σε όλους ότι αποτελούν παράγοντα προόδου, τεράστια πηγή δημιουργίας για τον τόπο, αρκεί να εμπνέονται από στόχους που μπορούν να αλλάξουν τη ζωή τους.

ΕΛΕΝΗ ΛΑΜΠΡΟΥ,ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ