«Εκείνα τα χρόνια, τα δύσκολα ...»

«Εκείνα τα χρόνια, τα δύσκολα ...» (Σωτήρη Παπαστρατή, Μέρες του 1943-1944 στην Εύβοια  Κατοχή - Αντίσταση - Απελευθέρωση, Αθήνα (Χατζηνικολή) 1995) Μόλις έκλεισα το βιβλίο του Mark Mazower «Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής», έφθασε στα χέρια μου άλλη μια συγκλονιστική μαρτυρία για τη «μακρυά νύχτα της βαρβαρότητας» (μεταχειρίζομαι τα λόγια του Τσώρτσιλ) που κράτησε απ’ το 1941 ως το 1944 (και συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του εμφυλίου. Προχωρώ κι αργότερα, χρονικά: στα χρόνια μετά το 1949, τα οποία ο Παντελής Βούλγαρης βάφτισε «πέτρινα», παραμόνευε πίσω τους το «μυστηριωδες» παρακράτος, ένα χλιαρό δίκτυο ανεξιχνίαστων δεξιών παραστρατιωτικών οργανώσεων που ήταν «αφοσιωμένες» να προστατεύουν την Ελλάδα από την Αριστερά). Το βιβλίο του Σωτήρη Παπαστρατή ξαφνιάζει όχι μόνο απ τα περιεχόμενα και το πολύτιμο, στον μελετητή της νεότερης Ιστορίας της Εύβοιας, φωτογραφικό και αρχειακό υλικό. Ο λόγος του είναι λιτός αλλά και γλαφυρός. Αυτός είναι, άλλωστε, ο λόγος ενός αθόρυβου πρωταγωνιστή των χρόνων εκείνων, των δύσκολων... Δίνει το «στίγμα » του απ’ το προλογικό σημείωμα: « (τα κείμενα) αναφέρονται αποκλειστικά και μόνο σε γεγονότα που έζησα ο ίδιος. Οι αναμνήσεις συνοδεύονται από γραπτά ντοκουμέντα εκείνου του καιρού» Σταματώ εκεί και παραπέμπω στις σελίδες του βιβλίου 165-190 όπου «παρελάζουν» κατάλογοι και φωτογραφίες των εφημερίδων, εντύπων και προκηρύξεων που κυκλοφορούσαν στην Εύβοια πριν από τη δημιουργία του ΕΑΜ και κατά τη διάρκεια της ΕΑΜικής περιόδου. Πολύτιμο το αρχειακού υλικού που προσφέρεται! Στα κείμενα «1941-’Έτος του παιδιού», «Στο δρόμο για την απελευθέρωση», «Η Ιταλία συνθηκολογεί», «Τάγματα Ασφαλείας και Γερμανοί», «Από τις ελευθερωμένες ακτές της Εύβοιας στη Μέση Ανατολή», «Τρομοκρατία» ο Παπαστρατής στέκεται στην καθημερινή ζωή των κατακτητών και των Ελλήνων, δίνει τα κύρια χαρακτηριστικά στοιχεία του Αντάρτικου στην Εύβοια και των πρωταγωνιστών του. Μιλά για το άγριο κυνηγητό των Εβραίων και τις ηρωικές προσπάθειες διάσωσής τους, που ο ίδιος πρωτοστάτησε, σταματά στη φωτεινή μορφή του μητροπολίτη Χαλκίδας Γρηγορίου, ενός μητροπολίτη που δεν είχε βέβαια τη δύναμη ν’ ανατρέψει τη ροή των γεγονότων που συγκλονίσανε την Υδρόγειο, αλλά στάθηκε πατρικά άξιος του Ποιμνίου του (Κι εκεί, πιστεύω, βρίσκεται η πραγματική διάσταση της Ποιμαντικής. Τέλος πάντων. Άλλοι καιροί, άλλα ήθη!), εστιάζει τέλος το φακό του στον μικρόκοσμο των μαυραγοριτών, των ταγματασφαλιτών, των δωσίλογων, καταθέτει - θα’λεγα - κληρονομιά πολύτιμη (κι ανεκτίμητη) ότι έζησε. Και τά’ζησε όλα, τις κορυφαίες στιγμές της νεότερης ιστορίας του λαού μας, του νησιού μας, γι’ αυτό και το βιβλίο του χαρακτηρίζει το πάθος της εντιμότητας του συγγραφέα Παπαστρατή. Χαμογελάς αισιόδοξα, βλέποντας να κυκλοφορούν τέτοιες εργασίες σήμερα. Τούτο γιατί μέσα σε εντυπωσιακά λίγο χρόνο, η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης, έχει καταλήξει να φαντάζει ελαφρώς αρχαία στα μάτια της νέας γενιάς, μάλλον άσχετη με τις δικές τους έννοιες. Στην Εύβοια, στην Ελλάδα,όπως και αλλού, ο μεταπολεμικός κόσμος κρύβει πολύ καλά την καταγωγή του. Για κείνους όμως που ξέρουν να ψάξουν - στα απρόσιτα λιμανάκια των χωριών της Κύμης, στα κατεστραμένα σπίτια της Αγ. Άννας, στους Στρατώνες της Χαλκίδας, Πίσω από τους θάμνους που κρύβουν τα εγκαταλειμμένα κι ετοιμόρροπα (αν όχι εκ βάθρων κατεστραμένα) πολυβολεία των Ιταλών και των Γερμανών στην Αγ. Ελεούσα - οι ουλές από τις κατοχικές πληγές της, υπάρχουν ακόμη...