Γεώργιος Παπανικολάου

Γεώργιος Παπανικολάου (1883-1962) Ο μεγαλύτερος μη νομπελίστας ερευνητής του 20ού αιώνα......   ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΡΚΕΤΟΣ                 Ο Γεώργιος Ν. Παπανικολάου - γνωστότερος στο εξωτερικό ως Dr Pap - είναι ένας από τους δέκα σημαντικότερους ερευνητές της ιατρικής επιστήμης του 20ού αιώνα, του οποίου το βαρυσήμαντο ερευνητικό έργο σφραγίστηκε με τη θεμελίωση του κλάδου της αποφολιδωτικής κυτταρολογίας. Το όνομα του κορυφαίου Έλληνα γιατρού κατέχει επίζηλη θέση στο Πάνθεον της Νεώτερης Παγκόσμιας Ιστορίας της Ιατρικής. Η ασκητική ζωή και το υποδειγματικό έργο του αποτελούν φωτεινό παράδειγμα για όσους υπηρετούν την ιατρική επιστήμη. Η ανθρωποσωτήρια προσφορά του σηματοδοτεί τις ευθύνες που έχουν οι λειτουργοί  της Υγείας απέναντι  στους πάσχοντες συνανθρώπους μας.   Ο Παπανικολάου - που γεννήθηκε στην Κύμη Ευβοίας -ήταν ένα ευαίσθητο και συναισθηματικό παιδί. Αγαπούσε τη φύση και η περιέργειά του στρεφόταν στα φυτά και τα ζώα, που αφθονούσαν στους γύρω λοφίσκους. Η φύση τον απορροφούσε για ώρες τόσο, ώστε να μην μπορεί να ανταλλάξει, έστω και μια κουβέντα, με τους φίλους του όταν τον συνόδευαν στους ατέλειωτους περιπάτους του. Έμαθε ν' αγαπάει την κλασική μουσική, τα αριστουργήματα της φιλολογίας και ήταν αφοσιωμένος  στις θρησκευτικές παραδόσεις. Έψαλλε  συχνά στην χορωδία  της Εκκλησίας και, μαζί με τη μητέρα του, ακολουθούσε τον πατέρα του ιατρό Νικόλαο Παπανικολάου στις προεκλογικές του εκστρατείες, που τον ανέδειξαν δύο φορές δήμαρχο της Κύμης και αργότερα γερουσιαστική.             Ο νεαρός Παπανικολάου, αφού σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1898-1904), συνέχισε τη μεταπτυχιακή του εκπαίδευση στη Γερμανία, παρά τις επίμονες  προσπάθειες τις οποίες κατέβαλε ο πατέρας του προκειμένου να τον πείσει να επιστρέψει  στη γενέτειρά του για να ασκήσουν εκεί μαζί το ιατρικό επάγγελμα. Το ανήσυχο, όμως, πνεύμα του νεαρού πτυχιούχου  - που ήταν  ένας από τους πρώτους Έλληνες επιστήμονες δημοτικιστές - αποστρεφόταν το ιατρικό επάγγελμα  και είχε στραφεί προς την επιστημονική έρευνα, επηρεασμένο από τις θεωρίες των Εμμάνουελ Καντ, Καρλ Μαρξ, Φρίντριχ Νίτσε,  Άρθουρ  Σοπενχάουερ και Γιόχαν  Βόλφγκανγκ Γκαίτε και από το βιβλίο του Έρνστ Χέκελ  για το «Το Αίνιγμα του Σύμπαντος».             Ο νεαρός Έλληνας ερευνητής, όταν γύρισε στην Ελλάδα (1910), διαπίστωσε ότι οι συνθήκες κάθε άλλο παρά ευνοϊκές  ήταν για τα μελλοντικά του φιλόδοξα σχέδια. Γι' αυτό, αμέσως μετά το γάμο του με την Ανδρομάχη (Μάχη ) Μαυρογένους (1910), αποφάσισε να φύγει πάλι για το εξωτερικό διευκρινίζοντας  στους γονείς του:             «Το ιδανικόν μου δεν είναι να πλουτίσω, ούτε να ζήσω ευτυχής αλλά  να εργασθώ, να δράσω, να δημιουργήσω, να κάμω κάτι τι αντάξιον ενός ανθρώπου ηθικού και δυνατού».             Ο πρώτος σταθμός της επιστημονικής του Οδύσσειας ήταν το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Μονακό (1910), όπου έλαβε μέρος σε μια από τις  ερευνητικές αποστολές του ωκεανογραφικού σκάφους «L' Hirondelle» (1911)του πρίγκιπα  Αλβέρτου Α'. Στη συνέχεια, διέκοψε την παραμονή του στο εξωτερικό, για να συμμετάσχει ενεργά στον Βαλκανικό Πόλεμο  του 1912, μετά τη λήξη του οποίου αποφάσισε να μεταναστεύσει - μαζί με τη γυναίκα του - στις ΗΠΑ (1913).             Το ξεκίνημα της σταδιοδρομίας του νεαρού ζευγαριού στη Νέα Υόρκη ήταν γεμάτο από οικονομικές δυσκολίες.  Για τούτο αναγκάστηκαν και οι δύο να εργαστούν αμέσως σ' ένα εμπορικό κατάστημα, ο ένας πουλώντας χαλιά και η άλλη ράβοντας κουμπιά, με αμοιβή 5 δολάρια την εβδομάδα. Ευτυχώς, όμως, ο Παπανικολάου διορίστηκε σύντομα βοηθός του παθολογοανατομικού τμήματος του Νοσοκομείου της Νέας Υόρκης, ύστερα από μεσολάβηση  του διάσημου γενετιστή του Πανεπιστημίου Κολούμπια Τ.Χ. Μόργκαν, ο οποίος σε μια κλασική μονογραφία του («Heredity and Sex») για την κληρονομικότητα και το φύλο είχε αφιερώσει  δύο σελίδες γύρω από τα ευρήματα της διδακτορικής διατριβής  του νεαρού ερευνητή. Οι σπάνιες πνευματικές αρετές, οι τεράστιες επιστημονικές   ικανότητες και το υποδειγματικό ήθος του αφοσιωμένου ερευνητή  δεν άργησαν  να εκτιμηθούν  και να καρποφορήσουν στο Ιατρικό Κολλέγιο του Πανεπιστημίου του Κορνέλ, στο οποίο εργάστηκε  επι μισό σχεδόν αιώνα (1914-61) αποκτώντας  όλους τους τίτλους της ακαδημαϊκής  ιεραρχίας, χωρίς όμως να του ανατεθούν ποτέ διδακτικά καθήκοντα για να μπορεί να αφοσιωθεί  ολοκληρωτικά στο ερευνητικό έργο. Έτσι, τιμήθηκε διαδοχικά  με τους τίτλους του πανεπιστημιακού επιμελητή (1914-33), του υφηγητή (1923-37), του επίκουρου καθηγητή (1937-47), του καθηγητή (1947-57) και του ομότιμου καθηγητή (1957-61) της έδρας της Κλινικής Ανατομικής, που για οποιονδήποτε άλλο ενδεχομένως θα σήμαινε αποχώρηση από την ενεργό δράση, αλλά για τον ίδιο σηματοδοτούσε νέα οράματα και σχέδια.......               Η δημιουργικότερη, αλλά σκληρότερη περίοδος των ανεξάντλητων ερευνητικών προσπαθειών του Παπανικολάου, ήταν η δεκαετία του 1920. Ήταν η εποχή  που πραγματοποιήθηκαν και ευδοκίμησαν  οι πρώτες κλινικο-εργαστηριακές μελέτες για τη διαγνωστική αξία της κυτταρολογική εξέτασης του κολπικού επιχρίσματος στις γυναίκες. Η πρωτοποριακή κυτταροδιαγνωστική μέθοδος του «Dr Pap» που δοκιμάστηκε πρώτα σε φυσιολογικές γυναίκες, έγινε γνωστή στις ιατρικές συντμήσεις «Pap smear» (επίχρισμα Παπανικολάου) και « Pap test» (δοκιμασία Παπανικολάου). Ακολούθησαν  τα πρώτα κλινικά  του ευρήματα σε καρκινοπαθείς γυναίκες  του «Woman's  Hospital» της Νέας Υόρκης (1925). Ωστόσο, η αρχική ανακοίνωση γύρω από αυτό το θέμα με τίτλο «Νέα διάγνωση του καρκίνου» (New Cancer Diagnosis, 1928) έτυχε ψυχρής υποδοχής. Και τούτο γιατί - όπως παρατήρησε ο ίδιος - «απέτυχε να πείσει τους συναδέλφους του για την πρακτική της αξία». Η εφημερίδα  « New York World» (5 Ιανουαρίου 1928) αναφερόμενη στις έρευνές του έγραφε:             «Παρ' όλο που ο Δρ. Παπανικολάου  απέφυγε να  προβλέψει στο κατά πόσο  ή νέα διαγνωστική μέθοδος θα συνέβαλε στη θεραπεία του καρκίνου, εντούτοις φαίνεται πολύ πιθανόν ότι θα αποδειχθεί χρήσιμη στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου και συνεπώς θα συμβάλει στην  πιο αποτελεσματική του θεραπεία. Μπορούμε επίσης να ελπίζουμε στη διάγνωση προκαρκινικών καταστάσεων , οι οποίες  θα ήταν δυνατόν να προλαμβάνονται εγκαίρως».             Το αξιοθαύμαστο πειραματικό και κλινικοερευνητικό έργο  του θεμελιωτή του κλάδου της αποφολιδωτικής κυτταρολογίας περικλείεται μέσα σε 160 πρωτότυπες  επιστημονικές δημοσιεύσεις και έχει αποτυπωθεί μέσα σε πέντε κλασικές μονογραφίες με τους επόμενους τίτλους: Διάγνωση του καρκίνου της μήτρας από το κολπικό επίχρισμα (Diagnosis of Uterine  Cancer by the Vaginal Smear, 1943), Τα επιθήλια  των αναπαραγωγικών οργάνων της γυναίκας (The Epithelia of Woman's  Productive  Organs, 1948), Άτλας της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας (Atlas of Exfoliative Cytology, 1954), Ενδομήτρια Κυτταρολογία (Endometrial Cytology, 1959) και το κεφάλαιο  «Αποφολιδωτική κυτταρολογία» («Exfoliative  Cytology») στην έκδοση  του Συμποσίου του Καρκίνου (Cancer Symposium,  1960). Για το μνημειώδες έργο της ζωής του «Άτλας της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας» ο ίδιος έγραψε:             «Αποτελεί μια από τις τελευταίες συνεισφορές μου στην Επιστήμη! Ευχαριστώ τον Θεό, που μου χάρισε μακροζωία  και μου έδωσε τη δύναμη να τη φέρω σε αίσιο πέρας».   (Αναδημοσίευση από την εφημερ. «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 29 Ιανουαρίου 1995, σελ. 44)