Η Πιπεριά, ή η Πιπερούνα ή η Περπερίτσα

ΈΝΑ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΤΙΚΟ ΕΘΙΜΟ Η Πιπεριά, ή η Πιπερούνα ή η Περπερίτσα Είναι ένα έθιμο που επιβιώνει ακόμα στα χωριά της Β. ΕΥΒΟΙΑΣ - σε πείσμα της αλλότριας μοντέρνας εποχής που επιδιώκει να ξεκόψει, να αποσυνδέσει τον Έλληνα αστό από το Παραδοσιακό μεγαλείο της Ελληνικής Υπαίθρου. Σήμερα αν βρεθεί κανείς την 1η του Μάη σε βορειοευβοιώτικα χωριά θα διαπιστώσει πως τελείται με χαρά, γλέντι και παραδοσιακή ευλάβεια το πανάρχαιο Ελληνικό Έθιμο της «Πιπεριάς». Ιδιαίτερα στα χωριά της Β. Εύβοιας : Αρτεμίσιο – Μονοκαριά – Γερακιού – Γαλατσώνα και τη γραφική Λιχάδα (που εκεί βέβαια έχουμε μια μικρή παραλλαγή , λόγω το ότι το έθιμο αυτό τελείται την ημέρα του Πάσχα). Γενικότερα μπορούμε να πούμε ότι σ’ όλα σχεδόν τα χωριά της περιοχής Ιστιαίας διατηρείται το έθιμο έντονα και λατρευτικά. Αντηχεί σ’ όλες τις αυλές των σπιτιών και τους δρόμους γοερά, το τραγούδι της Περπερούνας. Και όλα βέβαια αυτά την 1η του Μάη κάθε χρόνου, σαν τραγούδι αγερμού, δηλαδή αγυρτικό τραγούδι, όπως τα ΚΑΛΑΝΤΑ. Είναι αλήθεια, ότι το έθιμο αυτό απ’ τα Πανάρχαια χρόνια ήταν μια επίκληση προς τις φυσικές δυνάμεις - Για να ρίξει ου Θιός νερό –για την ευκαρπία της γής – για την πλούσια σοδειά του ζευγολάτη του αμπελουργού. Για να ρίξει ού Θιός νερό για τα στάρια κι τα κριθάρια του φτωχού τα παρασπόρια. Λένε ότι το έθιμο αυτό γίνεται σ’ άλλους τόπους σε καιρούς ανομβρίας. Στη βόρεια όμως Εύβοια γίνεται Πάντοτε την Πρωτομαγιά. Περιγραφή του εθίμου της «Πιπεριάς» Για «ΠΙΠΕΡΙΑ» ντύνουν και στολίζουν μια κοπέλα. Την ντύνουν και τη στολίζουν με κλαδιά βάγιας συνήθως ή και άλλων δένδρων και με λουλούδια από το κεφάλι μέχρι τα πόδια. Έτσι γίνεται καταπράσινη λουλουδάτη σ’ όλο της το σώμα. Το πρόσωπο της σκεπάζεται μ’ ένα ανάλαφρο πανί (τλουπάνι), για να μη μπορεί κανείς να διακρίνει το πρόσωπό της. Η αραιή, όμως ύφανση του πανιού της επιτρέπει να βλέπει. Στη μέση συνήθως ζώνεται με αγράμπελη. Πολλοί γέροντες στα χωριά μας είπαν ότι παλαιότερα κρεμούσαν στο λαιμό της «Πιπεριάς» μια κουδούνα ή μεγάλο κοπαδίσιο τροκάνι. Σήμερα τέτοια αντικείμενα δεν συνηθίζουν να κρεμούν. Η όλη εκδήλωση αρχίζει στο χωριό από 9-10 το πρωϊ. Κοντά στην «Πιπεριά» βρίσκονται πάντοτε δέκα με δεκαπέντε γεροδεμένα παλικάρια που κρατούν στα χέρια τους τα κλαδιά βάγιας και περιτριγυρίζουν την «Πιπεριά» που στέκει στη μέση. Η μεγάλη συνοδεία ξεκινάει από τον χώρο που έγιναν όλες οι ενέργειες που αναφέραμε. Η πομπή αποτελείται από αγόρια και κορίτσια. Τραγουδάει το τραγούδι της «Πιπεριάς» και πηγαίνει στα σπίτια του χωριού. Όλοι τραγουδούν μόνο η «πιπεριά» δεν τραγουδάει. Σε κάθε αυλόγυρο σε κάθε πόρτα σπιτιού τραγουδούν το τραγούδι της: ΠΙΠΕΡΑ*  Πιπεριά γλυκομηλιά γλήγορα στον Άη –Λια  Κι Αη-Λιας στον Ουρανό  για να ρίξει Θιος νερό για τα στάρια για τα κ’θάρια καλαμπόκια κι μπαμπάκια έχ(ει) Αφέντης παρασπόρια Αυλάκι – αυλάκι το νερό και το γέννημα σωρό Γούρνες – γούρνες το κρασί Πίπερος με το τσαπί για να κόβει το νερό   ΠΙΠΕΡΙΑ* Πιπεριά – πιπεριά Πιπεριά γλυκιά ροδιά Αυλάκια αυλάκια τα νερά γούρνες γούρνες τα κρασιά. Γλήγουρα στον Αη – Λιά  κι Αη Λιας στον ουρανό για να ριξ ου Θιός νερό στα σιτάρια,  στα κριθάρια Στου γεωργού τα παρασπόρια Κάθε στάρι και πινάκι κι χειροβολο δεμάτι. Η ομάδα γυρίζει από πόρτα σε πόρτα και τραγουδάει αυτά τα τραγούδια, που ποικίλουν από χωριό σε χωριό. Κάθε χωριό έχει την δική του παραλλαγή με περιεχόμενο σχεδόν το ίδιο. Ακριβώς την ώρα εκείνη που λέγεται το τραγούδι οι παριστάμενοι ραντίζουν με νερό την «Πιπεριά». Και από τα Χαγιάτια ή τα παραθύρια οι νοικοκυρές αδειάζουν μικρά σταμνιά νερό για να καταβρέξουν το κεφάλι της «Πιπεριάς». Η συνοδεία την προφυλάγει, με τα κλαδιά της βάγιας που κρατούν οι άντρες στο χέρι, την «Πιπεριά» απ’ το νερό. Οι νοικοκυραίοι φιλεύουν την ομάδα των τραγουδιστών. Τους δίνει ο καθένας, ότι έχει ευχαρίστηση γλυκίσματα και προπαντός φαγώσιμα τυρί, αυγά, μυτζήθρες, κρασί, σύκα, καρύδια, πολλές φορές και χρήματα. Απ’ όλα αυτά που μαζεύουν δίνουν κάτι στην εκκλησία του χωριού και τα υπόλοιπα πάνε στο γλέντι που ακολουθεί. Μαζί με την «Πιπεριά» πρωταγωνιστικό ρόλο στην όλη εκδήλωση παίζει και ο «Μαντάς» που αναφέρεται σε πολλές παραλλαγές τέτοιων τραγουδιών ή κατ’ άλλους ο «Πίπερος» που τον υποδύεται ένα αγόρι που κρατεί στα χέρια ένα τσαπί και κάνει πως κόβει το νερό στ’ αυλάκι ή πως σκάβει ελαφρά το δρόμο. Ο «Πίπερος» έχει κι αυτός λουλούδια και χλοή στο κεφάλι και παριστάνει, φαίνεται το σύζυγό της «Πιπεριάς». Αφού γίνουν όλες οι επισκέψεις σε σπίτια και καταστήματα. Αφού γεμίζουν όλα τους τα κοφίνια με φιλέματα φαγώσιμα, φρούτα και γλυκά καταλήγουν στην πλατεία του χωριού. Η πιπεριά βγάζει το τλουπάνι της και αποκαλύπτει το πρόσωπό της. Ο «Πίπερος» αφήνει το τσαπί του σ’ ένα αυλάκι με νερό. Όλα τα φιλέματα απλώνονται στο τραπέζι του γλεντιού, που συνεχίζεται μέχρι αργά το βράδυ. Μετά την όλη περιγραφή του εθίμου θέλω και πάλι τελειώνοντας να τονίσω ότι σ’ όλα τα βορειοευβοιωτικά χωριά η γιορτή της «Πιπεριάς» δίνει μια ιδιαίτερη ομορφιά εκείνη την μεγάλη ημέρα, σ’ όλη την περιοχή της Ιστιαίας σαν γνήσιο ωραίο ελληνικό παραδοσιακό έθιμο. Έθιμο που εντυπωσιάζει πολύ και ενθουσιάζει κάθε επισκέπτη μικρό και μεγάλο. ΧΡ. ΠΑΠΑΣΤΑΜΟΣ Δ/ΛΟΣ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ΕΥΒΟΙΑ ΚΑΙ ΛΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΔΗΜ . ΧΡ. ΣΕΤΤΑ