Βέλος ή Βελούσια

Βέλος ή Βελούσια

Το Βέλος (Βελούσια ή Μπελούσια) καταλαμβάνει το ΝΔ τμήμα του δήμου Δυστίων, προς την περιοχή του Αλιβερίου. Αποτελείται , μάλιστα, από τρεις συνοικίες: την Παλιά (προς την πλευρά των Κουτουμουλών, που θεωρείται πως σχηματίστηκε κατά τη

Φραγκοκρατία από λίγους βοσκούς), τα Χάνια (εκατέρωθεν του εθνικού δρόμου) και του Άσπρου (παρά το λιθόκτιστο εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας, που αντικρίζει τον Κάραβο Αλιβερίου και τον Ευβοϊκό). Στον τόπο αυτό, που είναι συνεχώς αναπτυσσόμενος, στα 1830 διέμεναν 12 οικογένειες, ενώ στις επόμενες δεκαετίες του 19ου αιώνα ο πληθυσμός του αυξήθηκε στους 339 κατοίκους, για να έχει σήμερα περί τους 650.

Το Βέλος αρχικά ονομαζόταν Αμπελούσα από τους εκτεταμένους αμπελώνες οι οποίοι  υπήρχαν  στο βόρειο τμήμα του, προς τα Λέπουρα, στην πεδινή έκταση που είναι γνωστή ως λάκα (πεδιάδα) Μπλιτσότε, πεδιάδα των Βελουσαίων, δηλαδή. Σταδιακά, προέκυψε το Μπελούσα, Βελούσια και εν τέλει  (με το Φ.Ε.Κ. Α΄ 188/1954) Βέλος, είτε λόγω του κάθετου, δίκην βέλους, δρόμου που ενώνει την κεντρική οδική αρτηρία της Ν. Εύβοιας με τον οικισμό Κουτουμουλάς είτε ένεκα του πύργου της περιοχής, ο οποίος  ως εξακοντισμένο βέλος διεμβολίζει τους ευβοϊκούς ουρανούς.

Ο τόπος, που σήμερα ονομάζεται Βέλος, ήταν κατοικημένος από τα αρχαία χρόνια, κυρίως προς την πλευρά των Λεπούρων με τον εύφορο, ανοιχτό κάμπο όπου έχουν εντοπιστεί και τα κυριότερα αρχαιολογικά ευρήματα. Σ’ αυτήν την περιοχή ο Λυκειάρχης Παπαβασιλείου στα 1907  εντόπισε έναν θολωτό  τάφο " που ήταν συλημένος και  χρησιμοποιούνταν  ως αποθήκη. Αυτός ευρίσκεται εκατό μέτρα ΒΑ του χωριού (….) Έρευνα στην περιοχή δεν έδωσε μυκηναϊκά όστρακα  και η πλησιέστερη εγκατάσταση με την οποία μπορεί να σχετιστεί, είναι αυτή στα Λέπουρα - Μαγούλα".

Ετούτος ο θολωτός τάφος ήταν «μικρών διαστάσεων, χτισμένος κατά το συνήθη  μυκηναϊκό "κυκλώπειο" τρόπο. Η διάμετρός του ταφικού θαλάμου ήταν 4,20 μ.,  ενώ σωζόταν σε ύψος 2,5 μ. Ο Παπαβασιλείου αναφέρει πλήθος από οστά ζώων ανάμικτα με ανθρώπινα,  ενώ τα μοναδικά κτερίσματα ήταν κάποια όστρακα αγγείων  και ένα στεάτινο σφονδύλι, το οποίο μπορεί να χρονολογήσει τον τάφο – με επιφύλαξη –στην ΥΕ ΙΙΙ εποχή, δηλ. από το 1400 π.Χ. και εξής.»

Ο θολωτός  τάφος των Βελουσίων φαίνεται πως ανήκε σε άρχοντα της περιοχής, "βασιλιά", μιας και είναι γνωστό πως "οι θολωτοί ή θαλαμοειδείς τάφοι, στους οποίους απέθεταν τους νεκρούς σε λακκοειδή σκάμματα, που άνοιγαν στο δάπεδο και χρησίμευαν και ως θήκες κτερισμάτων, κατασκευάζονταν για τους βασιλείς και τους άρχοντες του τόπου".

Η ύπαρξη του συγκεκριμένου θολωτού τάφου αγνοείται σήμερα από κατοίκους του τόπου με τους οποίους ήρθαμε σε επαφή τα τελευταία χρόνια, αναζητώντας στοιχεία που αφορούν την ιστορία του τόπου τους. Αντιθέτως, γνώριζαν πράγματα για άλλα αρχαιολογικά  ευρήματα, που εντοπίστηκαν  στο ΒΑ τμήμα του Βέλους. Οι πληροφορίες  τους παρουσιάζονται αυτούσιες:

«Για τον Άγιο Δημήτριο Βελουσίων λένε πως παλιά βρήκαν αρχαία και ότι τον έχτισαν με πέτρες, από αρχαίο ναό του Θεού Απόλλωνα, που βρισκόταν προς τα Λέπουρα.

Στα τελευταία σπίτια του χωριού μας, προς τη μεριά των Λεπούρων, βρέθηκε πριν λίγα χρόνια –μέσα στον κάμπο – ένας τάφος  από πλίνθες, από πυρότουβλα. Μέσα υπήρχαν, όπως ακούσαμε, κάτι πήλινα λιβανιστήρια.

Άλλες λεκάνες, μαρμάρινοι τάφοι, βρέθηκαν στη θέση "Λεκάνες".  Οι ‘‘Λεκάνες’’ βρίσκονται μέσα στον κάμπο, απέναντι από το φούρνο του Βλάσση του Νόνα, προς τη μεριά των Λεπούρων. Εκεί, ήτανε λεκάνες και πλάκες…Τάφοι αρχαίοι…»

Και όλα αυτά σε απόσταση 700-1000 μέτρων από τον περίοπτο οικισμό της Μαγούλας Λεπούρων, που φαίνεται πως ήταν ο κραταιότερος της περιοχής, από την Πρωτοελλαδική ακόμη περίοδο (3000 – 2000 π. Χ.), ενώ τα πρώτα ευρήματα στην περιοχή των Βελουσίων ανάγονται  στην προγενέστερη Μέση Παλαιολιθική εποχή (8000 π.Χ. και πίσω στο χρόνο). Μάλιστα, είναι  διάφορα λίθινα εργαλεία.

Εκτός των προαναφερθέντων, αρχαιότητες βρέθηκαν και κοντά στο ναό της Αγίας Τριάδας. Πρόκειται για " πολλά αρχιτεκτονικά μέλη κλασικής εποχής που μαρτυρούν την ύπαρξη αρχαίου ειδωλολατρικού ναού" (Καλέμης "Αποκάλυψη της Εύβοιας" σελ. 400).

Τα Βελούσια ως τα 1912 ανήκαν διοικητικά το δήμο Δυστίων, αρχικά, και στη συνέχεια στο δήμο Ταμυνέων, από τον οποίο αποσπάστηκαν το έτος αυτό και απετέλεσαν μία κοινότητα μαζί  με τα Λέπουρα, έχοντας μάλιστα και κοινό – μεταφερόμενο – σχολείο, το οποίο για το ένα εξάμηνο έδρευε στο ένα χωριό και για το άλλο μετακόμιζε στο άλλο χωριό…

Στα 1931 έγινε διαχωρισμός των δύο Κοινοτήτων και έκτοτε η κάθε μια – ως την "καποδιστριακή" συνένωση του 1998 – έδρευε πλέον στον τόπο της ως αυτόνομος αυτοδιοικητικός οργανισμός.

Τα Βελούσια διαθέτουν: Αθλητικό Όμιλο, Πολιτιστικό Σύλλογο και Γεωργοκτηνοτροφικό Συνεταιρισμό.  

Καθολικό των Βελουσίων είναι ο Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής.

Κ.ΜΠΑΙΡΑΚΤΑΡΗΣ