ΜΥΛΑΚΙ

ΜΥΛΑΚΙ

            Το Μυλάκι είναι ένας παράλιος οικισμός, που βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του Καράβου και έχει λάβει τ’ όνομά του από τους εκεί υπάρχοντες – σε αλλοτινές εποχές – μύλους.

            Η περιοχή του Μυλακίου με το φιλόξενο, απάνεμο όρμο του και την εύφορη κοιλάδα (η οποία σχηματίζεται ανάμεσα στους λόφους που το περιβάλλουν), προσέλκυσε το ενδιαφέρον του προϊστορικού ανθρώπου, επιλέγοντάς το για κατοίκηση και ποικίλες δραστηριότητες.

            Ήδη, κατά τη Μεσολιθική εποχή (8^η χιλιετία π.Χ) φαίνεται πως εδώ κατοικούσε ο άνθρωπος και πως –ήδη–  την επομένη χιλιετία χρησιμοποιούσε το ηφαιστειογενές υλικό οψιανός, που προμηθευόταν από τη Μήλο, για την κατασκευή λίθινων εργαλείων. Μάλιστα ο L.H. SACKETT κάνει λόγο για "μεγάλο κέντρο" επεξεργασίας οψιανού. 

            Ο Θεοχάρης μάζεψε νεολιθικά όστρακα από δύο σημεία κοντά στο χωριό Μυλάκι  (στην παραλία κοντά στον ατμοηλεκτρικό σταθμό) καθώς και μερικά της Πρωτοελλαδικής. Το 1960 ο M.S.F Hood βρήκε πρωτοελλαδικά όστρακα στην κοίτη χειμάρρου, 500 μέτρα από την ακτή. Στη  "Μακριά Ράχη", βόρεια του χωριού, έχει βρεθεί άφθονος οψιανός, "μεγάλος αριθμός λεπίδων, πυρήνων και απολεπισμάτων οψιανού", όστρακα και οικοδομικά λείψανα οικισμού των: ΠΕ, ΝΕ και Ν εποχών.

            Από την επομένη (Πρωτοελλαδική) περίοδο προέρχονται λίθινα εργαλεία και όστρακα (τμήματα κεραμικών). Εκείνη την εποχή (Χαλκοκρατία , 3000 – 2000 π.Χ) υπήρξε και σημαντικό κέντρο επεξεργασίας του Χαλκού.

            Από την κλασική ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο προέρχονται τρεις  λαξευτοί σε πορώδες έδαφος τάφοι, μία μαρμάρινη σαρκοφάγος και άλλοι τέσσερις τάφοι καλυβίτες (θαλαμοειδείς).

            Σταδιακά,  σε μικρή απόσταση από εδώ (θέση "Ματσουκέλλα") αναπτύχθηκε μεγαλύτερος οικισμός, που μετεξελίχθηκε στη σημαντική αρχαία πόλη Πορθμός. Εδώ, έχουν βρεθεί: ρωμαϊκά λουτρά, κίονες ναού, "λήκυθοι, ρυτά, λύχνοι, ειδώλια, βάρη υφαντικά, γυάλινα φιαλίδια", διάσπαρτα όστρακα και οικοδομικό υλικό, σημαντικό μέρος των οποίων φιλοξενούνται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας.

            Μεταξύ των δύο θέσεων και επί του οχυρού "Ριζόκαστρο " ή "Ριζόπυργος" των Μεσαιωνικών χρόνων, που δεσπόζει της περιοχής, περισυλλέχτηκαν επτά αιχμές βελών από οψιανό.

            Αυτός ο πύργος κατά την πρώτη τριετία της επανάστασης του 1821 είχε γίνει το μήλο της έριδας μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Γι’ αυτό στην περιφέρειά του  είχαν γίνει σκληρές αψιμαχίες και αιματηρές μάχες.

            Στους πρόποδες του Ριζόπυργου υπήρχε η ‘‘Παλιά Βρύση’’, απ’ όπου υδρεύονταν οι φρουροί του κάστρου και οι κάτοικοι του Μυλακίου.

            Δυο  άλλες σημαντικές αρχαίες εγκατάστασεις στην περιφέρεια του Μυλακίου ήταν  η Φυλάκη, στο ανατολικό τμήμα του Ριζόπυργου και το μαστοειδές εξόγκωμα της Μαγούλας βορείως της ΔΕΗ.

           Για τη Μαγούλα και τις άλλες αρχαιολογικού ενδιαφέροντος θέσεις περισσότερες πληροφορίες παρέχονται στο λήμμα ‘‘Αλιβέρι’’, καθώς η περιοχή από το Ρίφι ως το Μυλάκι και την εσωτερική χώρα του Αλιβερίου ως μία ενότητα πρέπει να εξετάζεται, με τις διαφορετικές αναπτυξιακές φάσεις της να ποικίλουν ανά εποχή.

            Κατά την μεταπολεμική περίοδο του 1940 στο χώρο γύρω από το Μυλάκι δημιουργήθηκαν ο ατμοηλεκτρικός / θερμοηλεκτρικός σταθμός της Δ.Ε.Η. (επάνω ακριβώς στις αρχαιότητες του Πορθμού) και αργότερα η ΑΓΕΤ – Ηρακλής σε νοτιότερη θέση περιτριγυρίζοντας ουσιαστικά το Μυλάκι και πνίγοντας την ανάσα του, και από άποψη αισθητικής και από άποψη  ρύπων.

             Το σύγχρονο   Μυλάκι,   κατά   το   Γιάγκο  Τσαούση ιδρύθηκε το 1875 από βοσκούς του Μετοχίου, που μετεγκαταστάθηκαν με τα ποιμνιοστάσιά τους σ’ αυτόν τον παράλιο και ιδιαιτέρως ελκυστικό τόπο του Ευβοϊκού, ο οποίος απέχει από την ακτή περίπου 500 μέτρα και η υψομετρική διαφορά του από τη θάλασσα είναι μόλις 20 μέτρα. Στο Μυλάκι διαμένουν περίπου 220 άνθρωποι.

           Η άποψη του Ι. Τσαούση φαίνεται ορθή, καθώς στο νεοσύστατο δήμο ‘‘Ταμυνείς’’ με έδρα το ‘‘Αληβέρου’’ στα 1936 δεν αναφέρεται οικισμός με αυτό το όνομα, καθώς απαρτίζεται από τους εξής τόπους: « Τραχείλι, Θαρούνια, Παναγία, Παρθένι, Άγιος Ιωάννης, Κουσουμάλα, Μονή Καρυών, Άγιος Λουκάς, Βαβαλάς, Βαρόνικον, Λάτα, Κατακαλού». Το ίδιο συμβαίνει και κατά την περίοδο 1861-1896 με το δήμο Δυστίων να έχει την έδρα του στο Αλιβέρι, και ακολούθως ως το 1912 να ονομάζεται δήμος Ταμεινείων με έδρα πάλι το Αλιβέρι και στη δικαιοδοσία του να έχει τα χωριά/οικισμούς: «Άγιος Λουκάς, Άγιος Ιωάννης, Δαρρούνια, Τραχήλιον, Γαβαλά, Βελούσια, Γερμουνίσια, Κόσκινο, Πετριές, Κριεζά, Μονή Κορακιών, Κουτουμάλι (χωρίον), Παναγιά, Παρθένι, Παραμερίτες, Λατά, Κατακαλή, Λέπουρα, Κουτουμάλι, Καλέντζι, Δύστος, Μετόχι, Λαχίδια, Ζαπιάντι».

            Καθολικό του Μυλακίου είναι ο Ι.Ν. Αγίων Αναργύρων. Άλλος ναός του οικισμού είναι ο βυζαντινού ρυθμού Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που βρίσκεται επί του ιστορικού Πορθμού, ο οποίος στη Μεσαιωνική εποχή φαίνεται πως ήταν και επισκοπική έδρα.