Διοκλῆς ὁ Καρύστιος

Διοκλῆς ὁ Καρύστιος

Τό Ἔργο καί ἡ Συμβολή του στήν Ἀρχαία Ἑλληνική Ἰατρική

Ἡ παροῦσα ἐργασία ἀποσκοπεῖ στό νά μᾶς συστήσει καί νά μᾶς γνωρίσει μία σημαντική, ἀλλά καί ἀγνοημένη ἀπό τήν ἑλληνόφωνη, κυρίως, βιβλιογραφία, μορφή τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς ἰατρικῆς, τόν Διοκλῆ τόν Καρύστιο.

Μέ τήν εὐκαιρία αὐτή παρέχεται ἡ δυνατότητα μιᾶς ἐμπεριστατωμένης γνώσης τοῦ εὐρύτατου

θεραπευτικοῦ-κλινικοῦ του ἔργου, τό ὁποῖο φαίνεται νά ἐπιβίωσε καί νά ἐπέδρασε σημαντικά στήν ἐξέλιξη τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης, ἐνῶ ὁρισμένες ἐκ τῶν ἀπόψεων του συνεχίζουν νά συγκλίνουν καί νά τροφοδοτοῦν σύγχρονους προβληματισμούς τῆς θεραπευτικῆς τέχνης, παραμένουσες κατ’αὐτόν τόν τρόπο ἐξαιρετικά ἐπίκαιρες.

Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι οἱ Ἀθηναῖοι ἀποκαλοῦσαν τόν Διοκλῆ ὡς τόν «νεώτερο Ἱπποκράτη», ὅτι ὁ Ρωμαῖος φυσιοδίφης, φυσικός καί φιλόσοφος τοῦ 1ου αἰώνα μ.Χ. Πλίνιος ὁ Πρεσβύτερος τόν θεωροῦσε δεύτερο σέ φήμη μετά ἀπό τόν Ἱπποκράτη, ἐνῶ ὁ Sigerist (1974) τόν ἀποκαλοῦσε «ἀρχηγό τῶν διαδόχων του Ἱπποκράτους».

Τόν 4ο αἰώνα ἔρχεται στήν Ἀθήνα, ἀπό τήν Κάρυστο τῆς Εὐβοίας, ὁ Διοκλῆς ἔχοντας ἤδη ἀποκτήσει ἱκανές ἰατρικές γνώσεις ἀπό τόν ἰατρό πατέρα τοῦ Ἀρχίδαμο. Ὑπάρχουν βάσιμες ἐνδείξεις, σύμφωνα μέ τόν Van der Eijk (2000), ὅτι ὁ Διοκλῆς διατηροῦσε σημαντικές σχέσεις μέ ἰατρούς καί φιλοσόφους στοχαστές τῆς ἐποχῆς του. Συγκεκριμένα, γνώριζε ἕναν μεγάλο ἀριθμό Ἱπποκρατικῶν συγγραμμάτων, ἀπό τά ὁποῖα καί εἶχε ἐπηρεαστεῖ, ἐνῶ διαφαίνεται σέ σημαντικό βαθμό ἡ ἐξοικείωσή του μέ τίς ἀπόψεις τοῦ Ἀριστοτέλους, τοῦ Θεοφράστου καί τοῦ Ἐμπεδοκλέους. Θεωρήθηκε ὡς ὁ βασικός ἐκπρόσωπος τῆς Δογματικῆς σχολῆς, ἡ ὁποία εἰσήγαγε φιλοσοφικούς προβληματισμούς στήν Ἱπποκρατική θεωρία. Παρ’ὅλα αὐτά ἀντιστεκόταν στή θεωρία καί στή συνεχόμενη τάση του νά ψάχνει κανείς νά βρίσκει πάντα μία αἰτία (Sharma,2012), γεγονός πού τόν κατέστησε νά θεωρεῖται ὡς ἀνεξάρτητος ἰατρός ἀπό ὁποιαδήποτε σχολή. Διεδραμάτισε ἕναν ἰδιαίτερα σημαντικό ρόλο στή διάδοση τῶν ἰατρικῶν ἀπόψεων καί ἀντιλήψεων σέ ἕνα εὐρύτερο κοινό τῶν τότε ἑλληνικῶν πόλεων, μιᾶς καί εἶναι ὁ πρῶτος ὁ ὁποῖος συνέταξε τά συγγράμματά του στήν πιό εὐκολονόητη Ἀττική διάλεκτο σέ ἀντίθεση μέ τή μέχρι τότε χρησιμοποιούμενη Ἰωνική διάλεκτο.

Ὁ Διοκλῆς, μέ τό θεμελιῶδες ἔργο του συνολικά, καταφέρνει νά ἀποτυπώσει μέσῳ, κυρίως, ἐμπειρικῶν ἀποδείξεων, νέες ἔννοιες καί προβληματισμούς, μελετώντας μία τεράστια ποικιλία θεμάτων ὅπως ἡ ἀνατομία –σύμφωνα μέ τόν Γαληνό εἷναι ὁ πρῶτος πού χρησιμοποιεῖ τόν ὅρο «ἀνατομία»-, ἡ φυσιολογία, ἡ πέψη, ὁ πυρετός, ἡ πρόγνωση, ἡ παθολογία, ἡ θεραπευτική, οἱ ἐπίδεσμοι, ἡ γυναικολογία, ἡ ἐμβρυολογία, ἡ χειρουργική, ἡ διαιτητική, ἡ ὑγιεινή καί ἡ διατροφή.

Ἀναφερόμενος στίς νόσους, σέ ἀντίθεση μέ τούς Ἱπποκρατικούς, οἱ ὁποῖοι διχάζονταν ἀνάμεσα στίς δύο θεραπευτικές μεθόδους τῶν ὁμοίων καί τῶν ἐναντίων, διατύπωσε μέ σαφήνεια τήν ἀντίληψη ὅτι ἡ θεραπεία καί ἡ ἀνακούφιση τῶν νόσων ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ὁμοιότητα τῶν συμπτωμάτων τῶν νόσων μέ τήν ἰδιοσυστασία τοῦ νοσοῦντα, τήν ἡλικία του καί τίς κλιματολογικές περιβαλλοντολογικές συνθῆκες. Ἀποσαφήνισε ἐπίσης τό γεγονός πώς ὁ πυρετός δέν συνιστᾶ, ὅπως πίστευαν μέχρι τότε, νόσο ἀλλά σύμπτωμα μίας νόσου. Ταυτόχρονα ἀντιμετώπιζε τόν ἀνθρώπινο ὀργανισμό ὡς ὅλον, θεωρώντας πώς δέν εἶναι δυνατόν νά θεραπεύσει κανείς ἕνα μεμονωμένο μέλος τοῦ ὀργανισμοῦ ἄν δέν ἔχει ἐπίγνωση ὁλόκληρης τῆς λειτουργίας τοῦ σώματος.

Σχετικά μέ τή θεραπευτική καί τήν χειρουργική ἡ προσφορά τοῦ εἶναι ἐξαιρετικά σημαντική. Σύμφωνα μέ τόν Κακριδῆ (2012) ὁ Διοκλῆς ἐκφράζει μία ἀποκαλυπτική καί καινοτόμο ἀντίληψη, ἡ ὁποία κατά τή γνώμη μας δέν περιορίζεται μόνο στήν ἰατρική ἐπιστήμη, καί ἀφορᾶ τό γεγονός πώς ἡ ἴδια θεραπεία δέν ἔχει σέ ὅλους τά ἴδια ἀποτελέσματα μιᾶς καί ἐξαρτᾶται ἀπό τήν προσωπικότητα, τήν ἰδιοσυστασία τοῦ νοσοῦντος καθώς καί ἀπό τό κοινωνικό του περιβάλλον. Ἐπίσης, ἡ θεραπευτική, σύμφωνα μέ τόν Διοκλῆ, δέν ἀφορᾶ μόνον τή νόσο, ἀλλά, κυρίως, τή διατήρηση τῆς ὑγείας, δέν ἑστιάζεται μόνον στό ἐπί μέρους τμῆμα ἀλλά στό ἀδιαχώριστο σύνολο ψυχῆς-σώματος-περιβάλλοντος. Στό σημεῖο αὐτό ἀξίζει νά ἐπισημανθεῖ ὅτι, ἀπό τό 1986, ὁ Παγκόσμιος Ὀργανισμός Ὑγείας (Π.Ο.Υ.) διευρύνοντας τόν προτεινόμενο ὁρισμό τῆς ὑγείας, ὡς θετικής ἔννοιας, εἰσηγεῖται τήν περισσότερο ὁλιστική προσέγγιση τῶν ἐννοιῶν τῆς διατήρησης καί τῆς προαγωγῆς τῆς ὑγείας.

Προχωρᾶ, τέλος, σέ δύο πολύ σημαντικές γιά τήν ἐποχή του ἐπινοήσεις τεχνικῶν μέσων μέ σημαντικές θεραπευτικές ἐφαρμογές. Πρόκειται γιά τόν ἐπίδεσμο τοῦ Διοκλέους, ὁ ὁποῖος ἔγινε γνωστός ὡς «σκαφεῖον» ἤ «θόλος» καθώς καί γιά ἕνα χειρουργικό ἐργαλεῖο, τό χρησιμοποιούμενο στήν ἀφαίρεση βελῶν πού εἶχαν εἰσχωρήσει στό σῶμα καί ἔγινε γνωστό μέ τήν ὀνομασία «κυαθίσκος τοῦ Διοκλέους».'

(Απόσπασμα από την μεταπτυχιακή διατριβή της Κυρίας Fay Lyssaiou)